کیست تخمدان، کیسه های مملوء از مایعی هستند که در یکی از تخمدان‌ها و یا هر دو تشکیل می‌شوند. تشکیل این کیست‌ها در خانم‌ها و در هر رده سنی کاملا طبیعی است.در بیشتر موارد، کیست تخمدان با علامت و نشانه‌ای همراه نیست و خوش خیم در نظر گرفته می‌شود. نیازی به درمان این کیست‌ها نیست. اما گاهی کیست بزرگ و منجر به بروز علائمی می‌شود که نیاز به درمان و گاها جراحی خواهد بود.
انواع کیست تخمدان
کیست تخمدان به دو دسته کیست‌های فانکشنال و کیست‌های پاتولوژیک تقسیم می‌شوند.
- کیست‌های فانکشنال
بیشتر کیست‌های تخمدان از نوع فانکشنال هستند. بدین معنا که می‌توانند به عنوان بخشی از سیکل قاعدگی رشد کنند. هر ماه، تعدادی فولیکول از تخمدان‌ها آزاد می‌شود. یکی از این فولیکول‌ها بالغ شده و تخمک آزاد می‌نند. بعد از آزاد شدن تخمک، فولیکول‌ها تبدیل به جسم زرد می‌شوند. جسم زرد هورمون‌هایی را تولید می‌کند که باعث می‌شود لایه‌های مخاطی رحم برای باروری آماده شوند. در صورتی که تخمک بارور نشود، جسم زرد از بین خواهد رفت.
- کیست‌های پاتولوژیک
این کیست‌ها حاصل رشد زیاد سلول‌ها هستند. ممکن است با عنوان تومور نیز یاد شوند، اما الزاما به این معنا نیست که سرطانی هستند.
علائم کیست تخمدان
خیلی از این نوع کیست‌ها منجر به بروز علامت و نشانه‌ای نمی‌شوند و خود فرد متوجه تشکیل کیست در تخمدان‌ها نخواهد شد. با این حال، نسبت به نوع کیست، شاهد بروز نشانه‌های زیر خواهیم بود:
- احساس درد و ناراحتی در ناحیه زیر شکم
- درد هنگام رابطه جنسی
- نیاز مکرر به دفع ادرار
- دفع سخت مدفوع
- احساس سوزش معده بعد از خوردن غذا
- سیکل قاعدگی دردناک و یا تغییر در الگوی سیکل قاعدگی
- نکته‌ای که باید به آن اشاره کنیم این است که این علائم می‌توانند ناشی از سایر مشکلات پزشکی باشند. به همین‌خاطر، توصیه می‌شود در‌صورت مشاهده هر‌گونه علامت جدید، حتما به پزشک مراجعه شود.
علت تشکیل کیست تخمدان چیست؟
بیشتر کیست‌های تخمدان در واکنش به تغییرات هورمونی بدن تشکیل می‌شوند. به‌همین خاطر، هر گونه موردی که بر روی سطح هورمون‌ها تاثیر بگذارد، می‌تواند باعث تشکیل کیست در تخمدان نیز شود. مواردی از قبیل:
- استفاده از قرص های پیشگیری از بارداری
- بارداری
- مصرف هورمون در درمان ناباروری
- هورمون درمانی در سرطان پستان
- کم کاری تیروئید
در صورت ابتلا به اندومتریوز و یا تخمدان پلی کیستیک، احتمال تشکیل کیست در تخمدان‌ها بیشتر خواهد بود.
تشکیل کیست تخمدان چه عوارضی را به همراه خواهد داشت؟
گاهی کیست می‌تواند دچار چرخش شود که خون‌رسانی به تخمدان قطع خواهد شد.کیست‌های تخمدانی معمولا باعث بروز عوارض خاصی نمی‌شوند. اما این احتمال نیز وجود دارد که کیست به طور ناگهانی ترکیده شود. هر دو این مشکلات، می‌توانند با درد شدید در شکم همراه باشند. در خانم‌هایی که کیست تخمدان در آن‌ها تشخیص داده شده است، در صورت بروز هر گونه درد ناگهانی و شدید در شکم، حتما باید به پزشک مراجعه کنند.
تشخیص کیست تخمدان
از آن‌جایی که، کیست‌های تخمدان با علامت و نشانه‌ای همراه نیستند، در تست‌هایی مانند اسکن اولتراسوند تشخیص داده خواهند شد. جهت تشخیص کیست تخمدان، پزشک به بررسی و معاینه شکم بیمار، معاینه واژن و بررسی سوابق پزشکی خواهد پرداخت. گاهی نیاز است تا تست‌های تشخیصی بیشتری انجام شوند. تست‌هایی از قبیل:
سونوگرافی ترانس واژینال: در این تست، پروب اولتراسوند داخل واژن قرار می‌گیرد و تصاویر دقیقی از تخمدان‌ها را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
سونوگرافی شکمی: این تست که بر روی قسمت پایین شکم انجام می‌شود، هر‌گونه مشکل در نواحی لگنی را به خوبی نشان خواهد داد.
آزمایش خون: به منظور بررسی سرطان. بالا بودن سطح CA- 125 در خون، می‌تواند نشانه‌ای از سرطان تخمدان باشد.
زمان سونوگرافی
- این زمان از سوی پزشک تعیین می شود. که معمولا زمان های زیر تجویز خواهد شد:
- بعد از یک سال در صورت وجود سیکل قاعدگی
- هر چهار تا شش ماه یک بار، در دوران یائسگی
درمان کیست تخمدان
در بسیاری از موارد، نیازی به درمان نیست. نوع درمانی که برای بیمار در نظر گرفته‌می‌شود، به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع کیست
- میزان بزرگ بودن کیست
- میزان ظاهر شدن علائم
- بودن فرد در دوران یائسگی
- در صورتی که اندازه کیست کوچک باشد، پزشک ترجیح می دهد بیمار تحت نظر و مراقبت باشد و در این مدت، سونوگرافی را حتما انجام دهد. در بسیاری از موارد، کیست‌های کوچک به مرور و بعد از گذشت چند ماه از بین می‌روند، بی آن‌که منجر به بروز علائم و یا عوارضی شده‌باشند
روش‌های جراحی کیست تخمدان
معمولا کیست‌های تخمدان در طول دوران بارداری، خود به خود درمان می‌شوند و تنها در صورتی که بزرگ و یا منجر به بروز علائم و نشانه شوند، جراحی از سوی پزشک تجویز خواهد شد.
جراحی معمولا زمانی در نظر گرفته‌می‌شود که پزشک احتمال سرطانی شدن کیست را داده‌باشد.
روش‌های جراحی عبارتند از:
لاپاراسکوپی
در این روش، برش‌های کوچکی بر روی شکم‌زده و گاز وارد لگن می‌شود تا امکان مشاهده تخمدان‌ها فراهم گردد. لاپاراسکوپ، از شکم عبور می‌کند و پزشک می‌تواند به بررسی ارگان‌های داخلی بپردازد. بعد از برداشت کیست، برش‌ها بخیه‌زده خواهند شد. این روش جراحی، دوره نقاهت بسیار کوتاه و عوارضی کمتری مانند درد را به همراه دارد.
درباره جراحی لاپاراسکوپی بیشتر بدانید؛
لاپاراتومی
این روش زمانی انجام می‌شود که اندازه کیست بزرگ باشد و یا احتمالی سرطانی شدن کیست داده شود. در طول لاپاراتومی، تنها یک برش طویل بر روی شکم زده‌می‌شود. بعد از برداشت، کیست از نظر سرطان بررسی خواهد شد. در پایان، برش بخیه‌زده می‌شود.بعد از این روش جراحی، معمولا بیمار چند شب را در بیمارستان بستری خواهد بود.
آیا کیست تخمدان مانع باروری می‌شود؟
اغلب کیست‌های کوچک مشکلات باروری ایجاد نمی‌کنند. به خصوص کیست‌های فانکشنال که خود به خود درمان می‌شوند. سندرم تخمدان پلی کیستیک و اندومتریوز، از جمله اختلالاتی هستند که باعث تشکیل کیست در تخمدان و مشکلات باروری می‌شوند. در برخی موارد، کیست به روش جراحی برداشته‌می‌شود، حتی زمانی که تخمدان نیز برداشته‌شود، مشکلی برای باروری به وجود نخواهد آمد و تخمدان‌ها همانند حالت طبیعی فعالیت می‌کنند.
کیست‌های تخمدان، معمولا خوش‌خیم و غیر‌سرطانی هستند و منجر به بروز مشکل جدی نمی‌شوند، مگر این‌که بزرگ شوند. که در چنین شرایطی، مراجعه به پزشک، به درمان موثرتر و تسکین علائم کمک خواهد کرد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
دکتر زینب برکتی
جراح و متخصص بیماری‌های زنان، نازایی زیبایی، ترمیمی، اختلالات کف لگن و لاپاراسکوپی
برای رزرو نوبت برای انجام این کار و همچنین مشاوره با این شماره تماس حاصل فرمایید: 021-22267207
همچنین برای دیدن ویدئو های بیشتر از دکتر زینب برکتی میتوانید اینستاگرام را دنبال کنید.
برای اطلاعات بیشتر میتوانید مقالات بیشتری مانند : لاپاراسکوپی، لابیاپلاستی و … مطالعه کنید.